Autor MAREK BARNAŚ
Jakie czynniki wpływają na skuteczność systemu zarządzania bezpieczeństwem procesowym (PSM)?
Rola systemu zarządzania bezpieczeństwem procesowym (Process Safety Management System - PSM) w zapobieganiu wypadkom i bezpieczeństwie jest dobrze znana i doceniana. Lecz różna skuteczność systemów PSM skłania do pytania, jakie czynniki mają na nią wpływ. W dwóch kolejnych wpisach na blogu wyjaśnię jakie to czynniki oraz w jaki sposób tą wiedzę można wykorzystać do skutecznego wdrożenia i podniesienia efektywności systemu PSM.
Systemu Zarządzania Bezpieczeństwem Procesowym - cel, struktura, rola przywództwa
Głównym celem systemu zarządzania bezpieczeństwem jest kontrolowanie ryzyk w organizacji, a w konsekwencji zapobieganie wypadkom różnego rodzaju. Szczególnie - gdy mówimy o bezpieczeństwie procesowym - są to ryzyka związane z prowadzonymi procesami chemicznymi i fizycznymi - uwolnieniem niebezpiecznych substancji lub energii. Zatem system zarządzania bezpieczeństwem procesowym jest częścią składową systemów zarządzania bezpieczeństwem, jednocześnie sam w sobie składa się z wielu elementów pogrupowanych w 4 filary bezpieczeństwa procesowego: zobowiązanie kierownictwa do systemu zarządzania bezpieczeństwem procesowym, zrozumienie zagrożeń i ryzyka, zarządzanie ryzykiem, nauka poprzez doświadczenie. Każdy z tych elementów składowych w różny sposób wpływa na skuteczność wdrożenia PSM jak również na jego efektywność. W oparciu o literaturę tematu z ostatnich lat oraz moje obserwacje i doświadczenia współpracujących ze mną osób stwierdzam, że jednym z kluczowych czynników sukcesu dla efektywnego i skutecznego wdrożenia i funkcjonowania PSM jest przywództwo, a jeszcze ściślej styl przywództwa.
Miejsce Systemu Zarządzania Bezpieczeństwem Procesowym (PSM) w organizacji
W dziedzinie badań nad bezpieczeństwem procesowym systemy zarządzania bezpieczeństwem są nadal dominującym tematem. Jednak obecnie punkt ciężkości przesunął się z identyfikacji podstawowych elementów systemu bezpieczeństwa na całościowe podejście do miejsca PSM w całym zarządzaniu organizacjami. Organizacje uznały, że dobrze ugruntowany system zarządzania bezpieczeństwem procesowym może pomóc w zapobieganiu awariom przemysłowym, a jednocześnie ma kilka innych pozytywnych implikacji na jakość, produktywność i zrównoważony rozwój.
Zarządzanie bezpieczeństwem to rozległe zadanie, które wymaga od organizacji:
- określenia odpowiedniego dla kultury organizacji poziomu wymagań (oczywiście co najmniej spełniających wymagania prawne);
- zaprojektowania odpowiedniej struktury zarządzania bezpieczeństwem;
- wdrożenia procesów bezpieczeństwa i podjęcia decyzji dot. działań, które zostaną wdrożone w celu osiągnięcia pożądanych rezultatów w zakresie bezpieczeństwa.
Z biegiem czasu stopniowo rozwijano systemy zarządzania bezpieczeństwem. Ewoluują one z podstawowego systemu zarządzania bezpieczeństwem, którego niezbędne elementy opisują przepisy prawne (OSHA, SEVESO), do bardziej zaawansowanych form, takich jak Risk Based Process Safety System (RBPSM), o którym wspominałem w poprzednich wpisach (https://www.biznesbezryzyka.pl/czy-wdrozenie-i-doskonalenie-systemu-zarzadzania-bezpieczenstwem-procesowym-sie-oplaca). Ewolucja wymagań, ale również doświadczenia zbierane podczas analiz zaistniałych wypadków i awarii sukcesywnie wpływają na doskonalenie i lepsze zrozumienie wszystkich elementów systemu.
Wiele organizacji na świecie realizując wymagania prawne dotyczące wdrożenia systemu zarządzania bezpieczeństwem procesowym podjęła odpowiednie kroki w tym kierunku. Jednak ostatnie lata wskazują na pewną stagnację i niezadowalające efekty wdrożonych systemów. Obserwując i analizując przyczyny można stwierdzić, że PSM nie może być odizolowany od innych systemów zarządzania, lecz powinien być immanentnym elementem szeroko pojętej kultury organizacyjnej i jej przywódców.
Istnieje kilka zewnętrznych i wewnętrznych czynników, które mogą wpływać na wdrożenie i wydajność systemu PSM.
Czynniki wpływające na skuteczność PSM
Aby lepiej zrozumieć, dlaczego systemy zarządzania bezpieczeństwem nie są w stanie wygenerować oczekiwanych wyników konieczne jest przyjrzenie się czynnikom, które mogą przyczynić się do ich wdrożenia i osiąganej przez nie wydajności. Jest to kilka czynników zarówno wewnętrznych jak i zewnętrznych, które mogą mieć istotny wpływ na skuteczność systemu zarządzania bezpieczeństwem procesowym w organizacji.
Czynniki, które mogą mieć istotny wpływ na system zarządzania bezpieczeństwem, mogą być postrzegane jako czynniki umożliwiające skuteczne działanie systemu, który ułatwi lepsze działanie w zakresie bezpieczeństwa. Zidentyfikowano jedenaście kategorii różnych czynników wpływających, które mogą promować lub utrudniać skuteczność systemu zarządzania bezpieczeństwem w organizacji. Kategorie te można podzielić na dwie grupy: wewnątrz organizacyjne i zewnętrzne.
Czynniki wewnętrzne wpływające na system zarządzania bezpieczeństwem to:
- zaangażowanie kierownictwa (zaangażowanie wyższego kierownictwa w bezpieczeństwo, nie tylko na etapie wdrażania, ale przez fazę eksploatacji);
- komunikacja (organizacja musi nawiązać komunikację do pracowników);
- zaangażowanie pracowników (pracownicy muszą być zaangażowani w praktyki bezpieczeństwa);
- integracja (integracja zadań zarządzania bezpieczeństwem z innymi działaniami zarządczymi w organizacji);
- trening bezpieczeństwa (szkolenie pracowników w zakresie bezpieczeństwa powinno być procesem ciągłym);
- wewnętrzne zachęty do bezpieczeństwa (programy motywacyjne powinny być wykorzystywane do motywowania pracowników do bezpiecznego prowadzenia prac);
- kultura bezpieczeństwa (system nie powinien istnieć tylko „na papierze”, ważne są rzeczywiste postawy pracowników i kierownictwa).
Czynniki zewnętrzne wpływające na system zarządzania bezpieczeństwem to:
- egzekwowanie przez władze przepisów dotyczących bezpieczeństwa (prawodawstwo i specjalistyczny program kontroli);
- wsparcie władz (wytyczne i konsultacje w kwestiach bezpieczeństwa);
- audyt (potrzeba wykwalifikowanych audytów branżowych firm zewnętrznych);
- zewnętrzne zachęty (zewnętrzne programy, które mogą motywować do poprawy bezpieczeństwa i jego efektywności – programy dobrych praktyk).
W wyniku badań przeprowadzonych w firmach na całym świecie zidentyfikowano kilka czynników sukcesu potrzebnych do wdrożenia systemu zarządzania bezpieczeństwem. Czynniki skuteczności systemu powinny uwzględniać takie aspekty jak: kulturę bezpieczeństwa, poziom bezpieczeństwa, zrównoważony rozwój, zaangażowanie kierownictwa, nieustanne doskonalenie, morale pracowników, wspierające środowisko pracy, politykę bezpieczeństwa i trening.
Co ciekawe, badania te wskazują, że zaangażowanie kierownictwa ma największy wpływ na wdrożenie PSM i jego skuteczność. Jest to najważniejszy czynnik, który ma również istotny wpływ na kilka innych elementów. Polityka bezpieczeństwa była drugim ważnym czynnikiem i powinna jasno określać zaangażowanie w bezpieczeństwo.
Istnieje zatem kilka czynników, które mogą mieć istotny wpływ na system zarządzania bezpieczeństwem w organizacji. W jaki sposób organizacja może zająć się tymi czynnikami? Jaka jest rola lidera w tym procesie? Na te pytania odpowiem już wkrótce w kolejnym tekście na naszym blogu.
Artykuły tego Autora
